Over burgerschap op school
Uit onderzoek blijkt dat Nederlandse leerlingen lager scoren op kennis over burgerschap, vergeleken met landen als Denemarken, Noorwegen, Zweden, Finland en België (Vlaanderen). Reden voor de Tweede Kamer om meer aandacht te vragen voor burgerschap op school. Arie Slob, Minister voor Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media, heeft eind 2019 een wetsvoorstel ingediend met een opdracht aan de scholen om op doelgerichte en samenhangende wijze burgerschapsonderwijs te geven. Het wetsvoorstel stelt dat het huidige burgerschapsonderwijs op drie punten tekort schiet:
a) scholen krijgen te weinig richting mee.
b) er is bij scholen onvoldoende zicht op de effectiviteit van hun onderwijs.
c) de burgerschapsopdracht is te weinig verplichtend, waardoor de inspectie onvoldoende handvatten heeft voor handhaving.
In het wetsvoorstel staat kennis en respect voor de Grondwet, de democratische rechtsstaat en de basiswaarden menselijke waardigheid, vrijheid, gelijkwaardigheid en solidariteit centraal. Wel behoud de school de vrijheid de burgerschapsopdracht naar eigen inzicht in te vullen. Zolang er maar tolerantie, positieve verdraagzaamheid en kennis en respect voor de basiswaarden worden nageleefd.
Met het nieuwe wetsvoorstel zal de inspectie toezien op naleving van het volgende:
‘Draagt het bevoegd gezag zorg voor een schoolcultuur waarin alle bij het aanbieden van onderwijs betrokken personen vrijheid van meningsuiting, gelijkwaardigheid en het afwijzen van discriminatie, verdraagzaamheid en het afwijzen van onverdraagzaamheid, onderling begrip en autonomie van leerlingen als centrale spelregels hanteren en voorleven? En creëert het daarmee een omgeving waarin leerlingen worden gestimuleerd actief te oefenen met de omgang met de basiswaarden van de democratische rechtsstaat?’
Inmiddels ligt het wetsvoorstel voor stemming in de Tweede Kamer. Over het wetsvoorstel is kritiek gekomen van scholenorganisaties Verus en VOS/ABB. “Hij heeft een soort catalogus gemaakt van alles wat ‘wij’ goed gedrag vinden”, aldus Verus-voorzitter Berend Kamphuis. “Daarmee loop je het risico dat burgerschapsonderwijs een vorm van dressuur wordt, een disciplinering.”(Trouw, 13 jan). Er moet volgens Kamphuis ook meer aandacht komen over wat de kern is van een democratische rechtsstaat, waarbij ook ruimte moet zijn om imperfecties ter discussie te stellen.
Burgerschap en Samsam
Burgerschap is de manier waarop je actief deelneemt aan de maatschappij. De klas is de samenleving in het klein en naast het gezin de eerste plek waar je geconfronteerd wordt met onderlinge verhoudingen, overeenkomsten en verschillen. Daarom is school een goede oefenplek om met burgerschap aan de slag te gaan.
Actief burgerschap kun je niet leren uit een boek, maar moet je oefenen in de praktijk. Met Samsam bieden wij een methode om gestructureerd aandacht te besteden aan burgerschap in de klas. Met de lessen van Samsam leren kinderen kennis en vaardigheden die ook bij andere vakken van pas komen en die ze aan het denken zet over de maatschappij waarin ze leven en hun rol daarin.
We bieden kennis: leerlingen leren over dat zij onderdeel zijn van de samenleving en dat ze de verantwoordelijkheid en beslissingen kunnen nemen (democratie). Ook leren ze over verschillende culturen, identiteitsvormen en duurzaamheid. En we ontwikkelen vaardigheden: door middel van (coöperatieve) werkvormen gaan kinderen met elkaar in gesprek. Ze leren omgaan met diversiteit, eigen vooroordelen herkennen, verantwoordelijkheid nemen voor de eigen omgeving, luisteren, discussiëren, het zich kunnen verplaatsen in een ander én het zoeken naar verbindingen. Deze vaardigheden zijn belangrijker dan het ‘goed’ kunnen beantwoorden van een aantal vragen bij een tekst.
Op basis van deze kennis en vaardigheden kunnen leerlingen hun eigen houding en gedrag ten aanzien van mondiale vraagstukken evalueren en desgewenst aanpassen. Kinderen leren kritisch nadenken, een mening kunnen vormen en samen met anderen aan een vraagstuk te werken om deze op te lossen.
Bestel het lespakket
Vanaf half mei 2023 verschijnt Samsam op scholen met het thema Veilig (kinderrechten). Scholen met een abonnement op Samsam ontvangen dit lespakket in week 20 of 21. Geen abonnement, maar wel het lespakket ontvangen? Het lespakket kost € 25,00 en is nu alvast te bestellen.